تحول دیجیتال در چین: الگویی برای صنعت جهانی و راهکاری برای وزارت صمت

به قلم دکتر مهدی عرب زاده یکتا

این روزها، واژه تحول دیجیتال و اهمیت آن، به‌ویژه در صنعت، به موضوعی داغ و پرمخاطب تبدیل شده است. در این میان، مدل‌ها و چارچوب‌های متنوعی برای هدایت این تحول ارائه شده‌اند که دو مدل IIRA و RAMI 4.0  از برجسته‌ترین و شناخته‌شده‌ترین‌ها به شمار می‌روند. این مدل‌ها به طور خاص برای پاسخگویی به نیازهای پیچیده و منحصربه‌فرد صنایع طراحی شده‌اند و به عنوان استانداردهای مرجع در تحول دیجیتال صنعتی به کار گرفته می‌شوند.

هدف این مقاله، بررسی اهمیت این مدل‌ها و چگونگی استفاده چین از آن‌ها برای پیشی گرفتن از رقبای اروپایی و آمریکایی خود در عرصه تحول دیجیتال صنعتی است. چین با تدوین و اجرای یک استراتژی کلان ملی در حوزه تحول دیجیتال صنعتی، توانسته جایگاه خود را به عنوان یکی از پیشروان جهانی در این حوزه تثبیت کند.

مدل‌های کلیدی در تحول دیجیتال صنعتی

در حوزه تحول دیجیتال صنعتی، مدل‌ها و چارچوب‌های شناخته‌شده‌ای وجود دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به RAMI 4.0 و وIIRA  اشاره داشت:

• RAMI 4.0 (Reference Architecture Model Industrie 4.0)  این مدل مرجع معماری برای پیاده‌سازی اصول صنعت 4.0 است و ابعاد مختلفی از تحول دیجیتال را در بر می‌گیرد؛
• IIRA (Industrial Internet Reference Architecture)  این چارچوب برای توسعه اینترنت صنعتی و بهبود ارتباطات و فرآیندها در صنعت طراحی شده است؛

در سال‌های اخیر، چین توانسته است با بهره‌گیری از مدل IIRA و بومی‌سازی آن، تحول دیجیتال صنعتی خود را تسریع کند. اما باید توجه داشت که IIRA یک مدل بومی چینی نیست، بلکه توسط Industrial Internet Consortium (IIC) به عنوان یک چارچوب جهانی توسعه داده شده است. چین با هوشمندی این مدل را به نفع خود به کار گرفته و آن را با نیازها و شرایط خاص کشورش تطبیق داده است.

ارتباط مدل IIRA با برنامه “Made in China 2025”

برنامه “Made in China 2025” یک استراتژی ملی است که در سال 2015 توسط دولت چین معرفی شد و با هدف تقویت و ارتقای بخش تولیدی کشور چین، این کشور را به یک رهبر جهانی در حوزه تولیدات پیشرفته و نوآورانه تبدیل می‌کند. مدل IIRA در این برنامه نقشی کلیدی ایفا کرده و به چین کمک کرده است تا به اهداف زیر دست یابد:

1. تحول دیجیتال و هوشمندسازی صنایع: یکی از محورهای اصلی “Made in China 2025″، هوشمندسازی صنایع است. IIRA به عنوان چارچوبی جامع برای توسعه اینترنت صنعتی، ابزار مناسبی برای پیاده‌سازی این      هدف بوده است.
2. بهبود کارایی و افزایش رقابت‌پذیری: IIRA به چین کمک کرده تا بهره‌وری عملیاتی در صنایع مختلف را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش دهد. این امر با اهداف “Made in China 2025” همسو است که بر بهبود رقابت‌پذیری جهانی چین تمرکز دارد.
3. بومی‌سازی و توسعه زیرساخت‌ها: چین با بومی‌سازی IIRA، توانسته است زیرساخت‌های لازم برای اینترنت صنعتی را متناسب با شرایط محلی توسعه دهد.
4. توسعه فناوری‌های پیشرفته: مدل IIRA به چین کمک کرده تا از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، داده‌های بزرگ و اینترنت اشیاء بهره‌برداری کرده و آن‌ها را با نیازهای صنعتی تطبیق دهد.

موفقیت‌های تحول دیجیتال در چین: نمونه‌های برجسته در هایر و فوتون

در ادامه بررسی ارتباط مدل IIRA با برنامه جامع “Made in China 2025″، اکنون نگاهی خواهیم داشت به نمونه‌های موفقی از اجرای این مدل در برخی از شرکت‌های پیشرو چینی. شرکت‌های هایر و فوتون با بهره‌گیری از این چارچوب و همسو شدن با استراتژی‌های ملی چین، توانسته‌اند تحولی چشمگیر در فرآیندهای تولیدی خود ایجاد کنند و به عنوان نمونه‌های برجسته‌ای از موفقیت‌های تحول دیجیتال در کشور چین شناخته شوند.

برای درک بهتر چگونگی استفاده چین از مدل IIRA و برنامه “Made in China 2025″، نگاهی به دو نمونه موفق از شرکت‌های هایر و فوتون می‌اندازیم:

• شرکت هایر (Haier) هایر با توسعه پلتفرم COSMOPlat  که بر اساس چارچوب IIRA طراحی شده، فرآیندهای تولید خود  را به شدت هوشمند و انعطاف‌پذیر کرده است. این پلتفرم به مشتریان امکان می‌دهد تا محصولات را به‌صورت سفارشی سفارش دهند و در هر مرحله از تولید مشارکت کنند. موفقیت  COSMOPlat، هایر را به یکی از نمونه‌های برجسته تحول دیجیتال در چین تبدیل کرده است.
• شرکت فوتون (Foton) فوتون با استفاده از مدل  IIRA، سیستم تولید هوشمند خود را بهبود بخشیده و توانسته است فرآیندهای تولید و زنجیره تأمین خود را به‌صورت دیجیتال و یکپارچه مدیریت کند. این اقدامات باعث افزایش کارایی و بهره‌وری تولید و تقویت جایگاه فوتون در بازار جهانی شده است.

جمع‌بندی

چین با استفاده هوشمندانه از مدل‌های بین‌المللی مانند IIRA و تطبیق آن‌ها با برنامه‌های ملی خود مانند “Made in China 2025″، توانسته است به دستاوردهای چشمگیری در زمینه تحول دیجیتال صنعتی دست یابد. این کشور با بومی‌سازی و توسعه این مدل‌ها، نه تنها رقابت‌پذیری خود را در سطح جهانی ارتقاء داده، بلکه الگویی برای سایر کشورها در مسیر تحول دیجیتال صنعتی فراهم کرده است. تجربه موفق چین در این زمینه نشان می‌دهد که با اتخاذ رویکردهای استراتژیک و همگام شدن با تغییرات فناوری، می‌توان به نتایج قابل توجهی در سطح جهانی دست یافت.

با توجه به تجربه موفق چین در زمینه تحول دیجیتال صنعتی، توصیه‌های زیر برای ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) می‌تواند مفید واقع شود:

1. تدوین و اجرای یک استراتژی ملی برای تحول دیجیتال صنعتی:

همان‌طور که چین با برنامه “Made in China 2025” مسیر تحول دیجیتال خود را هموار کرد، کشور ما و وزارتخانه صمت نیز بایستی یک استراتژی ملی مشابه را برای تحول دیجیتال صنعتی تدوین و اجرا کند. این استراتژی باید بر توسعه صنایع کلیدی، هوشمندسازی فرآیندهای تولید و ارتقاء فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء (IoT)، و کلان داده ها متمرکز باشد؛

2. بومی‌سازی و تطبیق مدل‌های بین‌المللی:

مسئولین وزارت صمت بایستی از مدل‌های بین‌المللی مانند IIRA و RAMI 4.0 استفاده کنند و آن‌ها را با شرایط و نیازهای خاص کشورمان بومی‌سازی کنند. بومی‌سازی این مدل‌ها به ایران ما این امکان را می‌دهد تا با حفظ استانداردهای جهانی، راه‌حل‌های منطبق با واقعیت‌های محلی برای خودمان پیدا کنیم.

3. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال:

توسعه زیرساخت‌های دیجیتال از جمله شبکه‌های ارتباطی پرسرعت خصوصا در بخش Private 5G، مراکز داده، و پلتفرم‌های صنعتی هوشمند باید در اولویت وزارت صمت قرار گیرد. این زیرساخت‌ها پایه‌های اصلی برای اجرای موفقیت‌آمیز تحول دیجیتال صنعتی خواهند بود؛

4. تشویق به نوآوری و همکاری بین‌المللی:

وزارت صمت باید با تشویق به نوآوری در بخش‌های مختلف صنعتی و فناوری، زمینه‌های همکاری بین‌المللی را فراهم کند. مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی و همکاری با شرکت‌های خارجی می‌تواند به تبادل دانش و ارتقاء توانمندی‌های داخلی کمک کند.

5. ایجاد پلتفرم‌های هوشمند صنعتی:

توسعه پلتفرم‌های صنعتی مشابه COSMOPlat که در هایر پیاده‌سازی شده، می‌تواند به هوشمندسازی صنایع داخلی کمک کند. این پلتفرم‌ها باید امکان سفارشی‌سازی و انعطاف‌پذیری بالا را برای پاسخگویی به نیازهای مشتریان فراهم کنند؛

6. آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص:

تحول دیجیتال نیازمند نیروی انسانی متخصص در حوزه‌های فناوری اطلاعات، مدیریت داده، و مهندسی صنایع است. وزارت صمت بایستی با همکاری دیگر وزارتخانه و خصوصا بخش خصوصی و مشاورین حوزه تحول دیجیتال، برنامه‌های آموزشی و تربیتی مناسبی را برای پرورش نیروی انسانی مورد نیاز تدوین کند؛

7. ایجاد نهادهای حمایت‌کننده:

ایجاد نهادها و سازمان‌های دولتی و خصوصی که به تحول دیجیتال صنعتی کمک کنند، از جمله واحدهای تحقیق و توسعه (R&D)، مراکز نوآوری، و شتاب‌دهنده‌های صنعتی و انواع Living-Lab های صنعتی ضروری است. این نهادها می‌توانند از طریق حمایت‌های مالی، مشاوره فنی، و ایجاد شبکه‌های ارتباطی، نقش مهمی در تسریع این تحول ایفا کنند؛

8. ارتقاء فرهنگ دیجیتال و پذیرش فناوری:

یکی از چالش‌های اصلی در تحول دیجیتال، تغییر فرهنگ سازمانی و پذیرش فناوری‌های جدید است. وزارت صمت باید با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها، و برنامه‌های آموزشی، فرهنگ دیجیتال را در صنایع کشور ترویج کند و مقاومت‌ها را در برابر تغییرات کاهش دهد.

با اتخاذ رویکردهای استراتژیک، بومی‌سازی مدل‌های بین‌المللی، و توسعه زیرساخت‌های دیجیتال، کشور ما می‌تواند مسیر موفقی را در تحول دیجیتال صنعتی طی کند و رقابت‌پذیری خود را در سطح جهانی افزایش دهد. تجربه چین نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از فرصت‌های موجود، می‌توان به نتایج قابل توجهی دست یافت. وزارت صمت ایران نیز باید از این الگو بهره برده و تحول دیجیتال را به عنوان یک اولویت ملی دنبال کند.